NET-SCHRIFT

VERLOREN ZOON door J. Bernlef Op blz. 12 staat een vertel-technisch mooie dubbele bodem: "Een man die midden op zee overboord slaat. De meesten kunnen dat niet navertellen. Romanschrijvers beweren dat iemand op zo'n moment zijn hele leven als een flits aan zich voorbij ziet trekken."

Die man is toneelregisseur Rob Noordhoek. Hij wordt als een willoos wezen op een onbewoond eiland geworpen. De romanschrijver is J. Bernlef, schepper van "Verloren zoon", waarin hij het leven van Rob Noordhoek voor, tijdens en na zijn 'ongeluk' beschrijft. "Een tijdlang rent hij rond als een kip zonder kop, geen complete gedachte komt er meer in op, niets dan losse flarden..."
Noordhoek is op het eiland niet langer regisseur, maar een mens die de laatste resten van zijn instinct aanspreekt. Regisseur is nu Bernlef. De geredde drenkeling begint als Robinson Crusoë aan een strijd om te overleven. Het eiland vertoont nog sporen van vroegere bewoning, bijvoorbeeld etenswaren in blik waarmee Noordhoek zich de eerste tijd in leven houdt. Maar daarna?

De verteller verbergt zijn aanwezigheid als regisseur/commentator niet. Achtergronden over de laatste bewoners, zaken die Noordhoek niet kan weten, geven aan diens overlevingsdrift een tragische dimensie. Hij weet minder dan de lezer, maar hij moet overleven.
De schrijver laat Noordhoek schrijven: over zijn ervaringen op het eiland, over zijn herinneringen aan de regie van de gouden bruiloft van zijn ouders. De epistels zijn gericht aan een rest uit zijn vroegere toneelleven: een in karton uitgesneden vrouw in badpak, waarvoor een van zijn vroegere actrices model heeft gestaan.

De dagen worden in beslag genomen door handelingen, gericht op overleven: op zoek naar eten, vuur en visgerei. Hij is niet alleen. Zoals Robinson Crusoë zijn Vrijdag had, heeft Noordhoek een Franssprekende papegaai. Hij wil het beest zijn naam aanleren, maar het laat zich niet regisseren.
Misschien biedt de vuilnisbelt soelaas voor zijn overleving. De spullen daar zijn resten van een beschaving die hem niet meer kan dienen. Ze hebben nu hun betekenis verloren. Op het moment dat hij vuur heeft leren maken, gaat het ongenadig regenen.

Tijdens de voorbereidingen van de gouden bruiloft komen twee drama's aan het licht. Noordhoek komt erachter dat zijn vader niet in de vrije wil van de mens gelooft. Zelf is hij het voorbeeld van iemand die denkt dat de mens helemaal op zichzelf is aangewezen, maar die gedachte verliest het op het eiland van de omstandigheden. Hij kan niet eens primitief gereedschap maken.
Het tweede drama is dat het 50-jarig sprookje van geluk een huwelijk met een grote leugen blijkt te zijn, waarin een zoon verloren gaat.

De ware identiteit van de hoofdpersoon valt samen met diens onvermijdelijke ondergang. Uitgeverij Querido, 189 blz. ƒ 35,-

Naar de eerste- , de tweede-, of de derde pagina van NET-SCHRIFT

Terug naar de Boekenrubriek